Η φροντίδα προς το εσωτερικό παιδί

Γράφει η Σουζάνα Παπαφάγου, Κλινική Αναπτυξιακή Ψυχολόγος MSc-Ψυχαναλυτική Ψυχοθεραπεύτρια, Ομαδική Αναλύτρια, Θεραπεύτρια Οικογένειας-Ζεύγους.

«Το παιδί που δεν το αγκαλιάζει το χωριό, θα το κάψει για να νιώσει τη ζεστασιά του» (Νιγηριανή παροιμία)

Αυτή είναι μια παροιμία που φέρνω συχνά στο μυαλό μου όταν παρατηρώ τους ανθρώπους που επιλέγουν να κάνουν μια διαδρομή μέσα τους προκειμένου να κατανοήσουν το υλικό από το οποίο είναι φτιαγμένοι, να γνωρίσουν τον εαυτό τους, να ανοίξουν τις πόρτες και τα παράθυρα ώστε να μπει το φως εκεί που κατοικεί το φοβισμένο σκοτεινό τους παιδί και να ξεκλειδώσουν τα σεντούκια μέσα στα οποία κρύβεται η αυτοπεποίθηση που, με τον έναν ή άλλο τρόπο, μπορεί να ανθίσει μέσα μας (έστω και αν δεν το αντιλαμβανόμαστε αρχικά).

 Η παροιμία λέει πως ένα παιδί που στερείται αγάπη, αποδοχή και υποστήριξη από την κοινότητά του (την οικογένεια, την κοινωνία γενικότερα) θα αναζητήσει με οποιοδήποτε τρόπο να καλύψει αυτό το τεράστιο κενό. Αν χρειαστεί, θα καταστρέψει ή θα επαναστατήσει ενάντια σε ό,τι δεν του πρόσφερε αυτή τη ζεστασιά, μόνο και μόνο για να νιώσει ότι υπάρχει, ότι μετράει, ότι ανήκει.

• Η έλλειψη αγάπης και αποδοχής γεννά οργή, πόνο και καταστροφική ανάγκη για επιβεβαίωση.
• Ένα «παραμελημένο» παιδί (κυριολεκτικά ή ψυχικά) μπορεί ως ενήλικας να εκφράσει αυτή την έλλειψη μέσω θυμού, αποξένωσης, αυτοκαταστροφής ή επιθετικότητας.

Το Όνειρο του Λ.

Ήταν αργά το απόγευμα όταν ο Λ. μπήκε στο γραφείο μου. Τα βήματά του ήταν βαριά, σαν κάποιος που κουβαλάει ένα βαρύ σακί στην πλάτη του. Κάθισε αμήχανα στην πολυθρόνα, ακριβώς όπως κάθε προηγούμενη φορά, μα εκείνη την ημέρα κάτι στον τρόπο που με κοίταξε ήταν διαφορετικό. Σαν να ήθελε να μιλήσει για κάτι πολύ βαθύ.

«Είδα ένα όνειρο», είπε.

Σιώπησα και του έγνεψα να συνεχίσει.

«Ήμουν σε ένα παλιό, σκοτεινό δωμάτιο. Υπήρχε μια μυρωδιά υγρασίας και παραμέλησης. Στη γωνία, είδα ένα μικρό παιδί… Καθόταν μαζεμένο, με τα γόνατα σφιγμένα στο στήθος του. Ήταν μόνο του. Πάγωσα όταν το πλησίασα, ήμουν εγώ».

Η φωνή του έσπασε για μια στιγμή. Δεν τον πίεσα. Έκλεισε τα μάτια του, αναζητώντας τις σωστές λέξεις.

«Το παιδί με κοίταξε. Δεν μίλησε. Μόνο με κοίταξε με έναν φόβο τόσο μεγάλο, που ήταν σαν να τον νιώθω πάνω στο ίδιο μου το δέρμα. Ήθελα να το πάρω αγκαλιά, να το σηκώσω από το πάτωμα. Αλλά εκείνη τη στιγμή, κατάλαβα ότι περίμενε κάτι από μένα που δεν ήξερα αν μπορούσα να δώσω».

«Τι περίμενε;» τον ρώτησα σιγανά.

«Να το φροντίσω. Να το προστατέψω. Να του πω ότι δεν θα το αφήσω ξανά μόνο του».

Έγειρε πίσω και πήρε μια βαθιά ανάσα, σαν να απελευθέρωνε κάτι βαρύ από μέσα του.

«Κατάλαβα ότι όσο ψάχνω έξω από μένα —στις σχέσεις, στους άλλους ανθρώπους— για κάποιον που να με σώσει, θα παραμένω αυτό το φοβισμένο παιδί στη γωνία. Ότι κανείς δεν μπορεί να έρθει να το πάρει αν δεν πάω πρώτα εγώ. Αν δεν μάθω να το αγαπάω, να το ακούω, να το κρατάω κάθε φορά που φοβάται».

Σταμάτησε. Κοίταξε έξω από το παράθυρο για λίγο, κι ύστερα ξαναγύρισε σε μένα.

«Κατάλαβα ότι μόνο αν σταθώ εγώ δίπλα του, μόνο τότε θα μπορώ να σταθώ αληθινά και δίπλα στους άλλους».

Το μικρό παιδί μέσα του δεν ήταν πια μόνο. Ο Λ. είχε βρει τον δρόμο για να το συναντήσει. Και, τελικά, αυτή είναι η πιο σπουδαία συνάντηση που μπορούμε να κάνουμε στη ζωή μας.

Τα παιδικά χρόνια δεν είναι απλώς μια ανάμνηση· είναι το έδαφος πάνω στο οποίο χτίζεται όλη μας η ζωή. Είναι οι πρώτες μας ρίζες, το πρώτο μας αίσθημα ύπαρξης στον κόσμο. Εάν αυτά τα χρόνια είναι γεμάτα αποδοχή, αγάπη και καθοδήγηση, το παιδί μεγαλώνει με εσωτερική ασφάλεια και αυτοεκτίμηση.

Αν όμως το παιδί εγκαταλειφθεί συναισθηματικά ή τραυματιστεί, αναπτύσσει μηχανισμούς άμυνας που το ακολουθούν στην ενήλικη ζωή, περιορίζοντας τις δυνατότητές του για ευτυχία και δημιουργικότητα. Στη γιουνγκιανή ψυχολογία, τα παιδιά που στερούνται βασικής φροντίδας ενσαρκώνουν το αρχέτυπο του Εγκαταλελειμμένου Παιδιού, κρύβουν την ευαλωτότητά τους κάτω από σκληρούς μηχανισμούς άμυνας, φοβούμενα νέα τραύματα. Έτσι, δημιουργούν γύρω τους ένα αγκαθωτό τείχος, απομονώνοντας τον εαυτό τους από την αίσθηση του ανήκειν που στην πραγματικότητα επιθυμούν απελπισμένα.

Όμως, όπως μας θυμίζει η Clarissa Pinkola Estés στο έργο της Warming the Stone Child, ακόμη και το πιο παγωμένο παιδί κρύβει μέσα του μια μικρή φλόγα. Μερικές στάλες κατανόησης, μια λέξη ενθάρρυνσης, μια στιγμή ζεστασιάς μπορούν να αναζωπυρώσουν αυτή τη φλόγα και να θεραπεύσουν πληγές χρόνων.

Η φροντίδα του εσωτερικού παιδιού

Για να φροντίσουμε το εσωτερικό παιδί μας, χρειάζεται να αναπτύξουμε μια σχέση αγάπης και προστασίας μαζί του. Μια αποτελεσματική τεχνική είναι η γονική υποκατάσταση: μαθαίνουμε να γινόμαστε οι ίδιοι ο γονιός που ίσως μας έλειψε. Μέσω γραπτής επικοινωνίας, διαλόγου, καθημερινής παρουσίας, του δίνουμε το χώρο να εκφραστεί και να αναπτυχθεί ξανά.

Αυτό το παιδί δεν έχει μόνο ανάγκη από λόγια παρηγοριάς. Έχει ανάγκη:

• Να νιώσει ασφάλεια,
• Να λάβει αναγνώριση,
• Να βάλει όρια,
• Να βιώσει ομαδικότητα και αγάπη άνευ όρων.
• Να γνωρίσει όσα κουβαλά μέσα του και έτσι να αναπτύξει ένα βασικό συστατικό της ψυχικής υγείας: την αυτοπεποίθηση που περιμένει σαν σποράκι να ανθίσει μέσα του.

Αν καταφέρουμε να του προσφέρουμε όλα αυτά, το εσωτερικό μας παιδί σταδιακά ανθίζει. Αρχίζει να εμπιστεύεται τον εαυτό του και τους άλλους. Μαθαίνει ότι αξίζει, ότι ανήκει, ότι έχει δικαίωμα στη χαρά και στη δημιουργία.

Τα τραύματα και το «Σκοτεινό Παιδί»

Αναπόφευκτα, όμως, στην πορεία της ζωής μας, πολλοί από εμάς κουβαλάμε μέσα μας και ένα Σκοτεινό Παιδί: το παιδί που έμαθε ότι δεν αξίζει, ότι δεν είναι ασφαλές, ότι πρέπει να είναι τέλειο για να γίνει αποδεκτό.

Αυτές οι αρνητικές πεποιθήσεις –όπως «δεν αξίζω», «δεν είμαι αρκετά καλός»– σχηματίζονται από τραυματικές παιδικές εμπειρίες και μας ακολουθούν ενήλικες, συχνά καθορίζοντας το πώς σχετιζόμαστε, εργαζόμαστε ή αγαπάμε.

Η επίγνωση αυτών των παλιών τραυμάτων και η συνειδητή προσπάθεια να φροντίσουμε το Σκοτεινό Παιδί μας, χωρίς να το απορρίπτουμε, είναι το κλειδί για να βγούμε στο φως.

Η επανασύνδεση με το Φωτεινό Παιδί

Καθώς αποκαθιστούμε τη σχέση με το Σκοτεινό Παιδί, μπορούμε να αγγίξουμε και το Φωτεινό Παιδί μέσα μας: εκείνη τη ζωτική δύναμη που δημιουργεί, που ελπίζει, που αγαπά χωρίς όρους. Είναι το παιδί που μας ενθαρρύνει να ονειρευόμαστε, να εξελισσόμαστε, να γινόμαστε ο καλύτερος δυνατός εαυτός μας. Δεν χρειάζεται να περιμένουμε να γίνουμε τέλειοι για να αρχίσουμε να αγαπάμε τον εαυτό μας. Η αγάπη, η τρυφερότητα και η ενσυναίσθηση είναι τα δώρα που μπορούμε να προσφέρουμε βήμα βήμα πρώτα σε εμάς, και έπειτα στους άλλους γύρω μας.

Η Stefanie Stahl και το ταξίδι προς τον εαυτό

Σε αυτό το μεγάλο και όμορφο ταξίδι επιστροφής στον εαυτό μας, πολύτιμοι οδηγοί είναι τα έργα της Κλινικής ψυχολόγου και συγγραφέα Stefanie Stahl.

Στο βιβλίο της «Το Παιδί που Κρύβουμε Μέσα μας», μας μαθαίνει πώς να αναγνωρίσουμε και να θεραπεύσουμε το εσωτερικό μας παιδί. Στο «Η Αυτοπεποίθηση που Κρύβουμε Μέσα μας», μας καθοδηγεί στο πώς να χτίσουμε σταθερή αυτοπεποίθηση και υγιείς σχέσεις. Με απλό, πρακτικό και βαθιά ενσυναισθητικό λόγο, η Stahl προσφέρει εργαλεία για να επουλώσουμε πληγές, να αναπτύξουμε την αυθεντική μας φωνή και να ζήσουμε τη ζωή που πραγματικά μας ανήκει.

Με τα δικά της λόγια: Η θεραπεία ξεκινά με την αγάπη προς το εσωτερικό μας παιδί.

Βρείτε τη Σουζάνα Παπαφάγου στο Instagram!